آدرس فروشگاه های اینترنتی ایران

نخ‌ریسی با دوک (Spindle)

دوک یا اسپیندل یکی از قدیمی‌ترین و ساده‌ترین ابزارهای نخ‌ریسی است که قدمت آن به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. این ابزار دستی، نقش مهمی در تاریخ نساجی بشر ایفا کرده و پیش‌درآمدی برای اختراع چرخ نخ‌ریسی بوده است.

دوک چیست؟

دوک یک چوب یا میله صاف است که معمولاً از چوب ساخته می‌شود و برای پیچاندن الیاف طبیعی مانند پشم، پنبه و کتان به نخ استفاده می‌شود. این ابزار اغلب در پایین یا وسط خود یک وزنه دیسکی‌شکل دارد که به آن «غلاف» یا «حلقه» می‌گویند. این وزنه به دوک کمک می‌کند تا ثابت‌تر و طولانی‌تر بچرخد. در قسمت بالای دوک نیز ممکن است یک قلاب یا شکاف وجود داشته باشد تا نخ را هدایت کند.

روش کار نخ‌ریسی با دوک

روش کار با دوک بسیار ساده و در عین حال نیازمند مهارت است. مراحل اصلی به شرح زیر است:

1. آماده‌سازی الیاف: ابتدا الیاف خام (مانند پشم) باید آماده شوند. این کار معمولاً با شانه‌زنی یا حلاجی کردن الیاف انجام می‌شود تا رشته‌ها موازی و صاف شوند.

2. شروع نخ‌ریسی: رشته‌ای از الیاف آماده شده به قلاب یا شکاف دوک متصل می‌شود.

3. چرخاندن دوک: دوک با حرکتی چرخشی توسط دست چرخانده می‌شود تا الیاف تاب بخورند. همزمان با چرخیدن دوک، الیاف به آرامی کشیده می‌شوند تا نازک و یکنواخت شوند. این فرآیند باعث می‌شود که الیاف به هم چسبیده و نخ محکم‌تری تشکیل دهند.

4. پیچیدن نخ: پس از اینکه مقداری از الیاف به نخ تبدیل شد، نخ به دور بدنه اصلی دوک پیچیده می‌شود. این کار به صورت دستی تکرار می‌شود تا زمانی که یک دوکچه نخ کامل تشکیل شود.

انواع دوک

• دوک آویزان (Drop Spindle): این نوع دوک، رایج‌ترین نوع دوک است که هنگام نخ‌ریسی به صورت آویزان نگه داشته می‌شود و به سمت پایین می‌افتد. این عمل به نخ‌ریس اجازه می‌دهد که نخ‌های بلندتری را قبل از جمع کردن روی دوک تولید کند.

• دوک ثابت (Grasped Spindle): این دوک در دست نگه داشته شده و با حرکات انگشتان یا مچ دست چرخانده می‌شود.

تاریخچه و اهمیت

یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند که استفاده از دوک از دوره نوسنگی (حدود 7000 سال پیش) در ایران و سایر مناطق جهان رواج داشته است. مهرهایی از محوطه چغامیش خوزستان (متعلق به حدود 3300 سال قبل از میلاد) زنانی را در حال نخ‌ریسی با دوک نشان می‌دهند. این ابزار ساده، امکان تبدیل الیاف خام به نخ‌های محکم و بلند را فراهم کرد که برای بافت پارچه، گلیم، فرش و سایر منسوجات ضروری بود. دوک به عنوان اولین ابزار نخ‌ریسی، پایه‌های صنعت نساجی را بنا نهاد و با گذشت زمان، تکامل یافته و به چرخ نخ‌ریسی و سپس به ماشین‌آلات پیشرفته امروزی تبدیل شد.

امروزه نیز، نخ‌ریسی با دوک همچنان در مناطق روستایی و در میان علاقه‌مندان به هنرهای دستی به عنوان یک سرگرمی و راهی برای تولید نخ‌های دست‌ساز و باکیفیت ادامه دارد.

برای مشاهده فیلم نخ ریسی با دوک روی این خط ضربه بزنید.